Eeuwenoude fresco’s in de kerk van Westbroek

Eeuwenoude fresco’s sieren de Hervormde Kerk van Westbroek

In de Hervormde kerk van Westbroek bevinden zich eeuwenoude fresco’s. Deze zijn al rond 1500 aangebracht op de muren bij de toren. In 1993/94 zijn de fresco’s gerestaureerd. Het blijft boeiend om oog in oog te staan met deze eeuwenoude muurschilderingen.

De muurschilderingen aan de noordzijde van de toren geven een beeld van het laatste oordeel, de hel en de hemel. Aan de zuidzijde van de toren zijn zes heiligen afgebeeld. Ook is  hier een oude (Arabische) legende van de levenden en de doden verbeeld.

Het laatste oordeel (*)

Op de wand van de toren zien we Christus op de regenboog en daar onder de aarde, de opstanding uit de doden. We zien de aartsengel Michael als zielenweger. Naast Christus zien we Maria en Johannes de Doper. Rechts van Christus is een voorstelling van de hemel (zie foto hieronder).

Op de muur van de opgang naar de toren zien we een drukke voorstelling van de ingang van de hel. In de mond van de hel zitten een paus en een koning. In de hel worden allerlei zondaars op gruwelijke wijze gestraft door duivelse monsters.

Fresco met onder andere aartsengel Michael als zielenweger

Ook gulzigaards worden in de hel gestraft. Gulzigheid werd als een van de hoofdzonden beschouwd in de Middeleeuwen (rechtsonder)

Zes Heiligen

De heiligen onder de toren staan daar niet zonder reden, ze moesten met hun specialisme de Westbroekers uit die tijd helpen in het dagelijks bestaan.

De volgende heiligen staan afgebeeld:

Apollonia met de tang (tegen tandpijn), Werenfridus met kelk en evangelieboek (misschien pastorale zorg i.v.m. bediening van het sacrament der stervenden), Laurentius met vuurrooster (tegen brand), Engelmond met abtsstaf en een bron (tegen verkoudheid), Eufrosina met sluier (hulp bij bevallingen) en Brigida met koe en schaap (tegen veeziekte).

In feite boden deze heiligen de gewone Westbroeker van rond 1500 een zeer nuttige bescherming tegen tandpijn, onverwachte dood, brand, verkoudheid, kraamvrouwenkoorts en veepest. Denk eens in, wat dat allemaal betekent in een tijd zonder verzekeringen, met een zeer gebrekkige hygiene en brandgevaar! Vooral de heiligen die beschermen tegen brand, onverwachte dood, bevallingsproblemen en verkoudheid worden in verband gebracht met het ontstaan van de schilderingen: de Slag van Westbroek op 26 december 1481. Het verslag van die gruwelijke gebeurtenis, waarbij velen sneuvelden en heel Westbroek in vlammen opging, vermeldt dat de huizen van kraamvrouwen en doodzieken gespaard werden, dat gevluchte mensen door verkoudheid en longontsteking alsnog stierven. Ook wordt genoemd dat vele gesneuvelden nog net op tijd de sacramenten der stervenden ontvingen.

De zes heiligen

De legende van de levenden en de doden

De (oorspronkelijk Arabische) legende die bij deze afbeelding hoort, komt in het kort hierop neer: drie vorsten ontmoeten tijdens een jachtpartij op een kerkhof drie doden, die uit het graf komen om te waarschuwen tegen hun al te losbandige levenswandel. Ze zeiden tot hen: ” Spiegelt U aan ons, voordat het te laat is. Want gij zult worden zoals wij. Macht, eer en rijkdom zijn niets. In het uur van de dood zijn het slechts de goede werken die blijven”.

Het is eigenlijk één scene onder twee geschilderde bogen. De levenden staan onder de rechter, en de doden onder de linker boog. Op de achtergrond is de stad Utrecht te zien. Onde de linker boog staat duidelijk de Domtoren en misschien ook de Jacobi, de vroegere parochiekerk van de Westbroekers. Onder de rechter boog is de Buurtoren te herkennen.

De levenden zijn zeer levendig afgebeeld met zwierige kleren, van schrik steigerende paarden en vluchtende jachthonden (rechter tafereel)

De drie doden dragen hun lijkkisten (linker tafereel)

In de voorstelling zweven tekstbanden boven de personen. Het is dus een soort stripverhaal. De teksten zijn niet meer leesbaar. Ook eronder heeft een zeer uitgebreide tekst gestaan. De letters zijn nog vaag zichtbaar, slechts weinig woorden zijn te lezen.

In Nederland zijn slechts in vier kerken zulke voorstellingen gevonden: in Muiden, in Zutphen, in Zaltbommel en in Westbroek. Die van Westbroek is wel de levendigste voorstelling. Bovendien is het de enige waarop de koningen zonder kroon afgebeeld staan.

De muren bij de toren zijn in ongeveer 1500 beschilderd. De fresco’s zijn in 1993-1994 gerestaureerd door W. Haakma Wagenaar.

(*) De tekst bij deze foto’s is ontleend aan de informatie die bij de fresco’s wordt gegeven in de kerk.